Elf groepen, waaronder vakbonden van militairen en vrijwillige brandweerlieden en een actiegroep genaamd SchipholWatch, hebben besloten de Nederlandse overheid voor de rechter te dagen. Ze zeggen dat de overheid verantwoordelijk is voor de schade aan gezondheid en milieu veroorzaakt door een gevaarlijke stof genaamd PFAS. Ze vinden dat de overheid niet genoeg heeft gedaan om dit probleem aan te pakken, en ze verwijzen naar twee resoluties over mensenrechten die zijn aangenomen door de Verenigde Naties.
Vandaag hebben ze een document, een dagvaarding genaamd, ingediend bij de rechtbank in Den Haag. De groepen worden vertegenwoordigd door advocaten van Knoops Advocaten. Deze advocaten hebben bijna een jaar lang met een team van zes juristen en deskundigen op het gebied van PFAS aan deze zaak gewerkt.
In het document staan achttien verzoeken, maar de belangrijkste zijn dat de overheid erkent dat ze verantwoordelijk is voor de PFAS-verontreiniging, dat ze verplicht wordt om alle vervuiling op te ruimen, en dat er een landelijk onderzoek naar de gezondheid wordt uitgevoerd.
Wat is PFAS?
PFAS is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen die niet natuurlijk afbreken. De letters PFAS staan voor poly- en perfluoralkylstoffen. Er zijn ongeveer 5000 soorten van deze stoffen, waarvan GenX, PFOA en PFOS de bekendste zijn.
Sinds de jaren 50 worden deze stoffen gebruikt in dingen zoals anti-aanbakpannen, waterdichte kleding, smeermiddelen, verpakkingen en blusschuim. Ze zijn zelfs gevonden in hobby-eieren.
PFAS zijn over het algemeen giftig, ze blijven in weefsels zitten en hopen zich op in de voedselketen. Ze kunnen het immuunsysteem aantasten en sommige typen zijn zelfs kankerverwekkend bij langdurige blootstelling.
De groepen en hun deskundigen zeggen dat de maatregelen die de overheid tot nu toe heeft genomen, niet genoeg zijn om het probleem van vervuiling aan te pakken. De advocaten van Knoops Advocaten vergelijken deze zaak met de Urgenda-zaak, waarin de Hoge Raad de overheid in 2019 verplichtte om zich aan het Klimaatakkoord van Parijs te houden. Net als toen richten ze hun pijlen niet op de industrie, maar op de overheid.
Mensenrechten
Wat deze zaak uniek maakt, is dat advocaat Geert-Jan Knoops wijst op VN-resoluties over mensenrechten. Hij denkt dat hun zaak kansrijk is omdat de VN in 2022 heeft erkend dat een schoon, gezond en duurzaam milieu een mensenrecht is. In maart 2023 heeft de VN een nieuwe resolutie aangenomen waarin het Internationaal Gerechtshof in Den Haag wordt gevraagd om advies over de vraag of het een wettelijke plicht kan zijn om de klimaatcrisis aan te pakken.
Sindsdien hebben verschillende landen en rechtbanken uitspraken gedaan die hierop voortbouwen, waaronder het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en hoge rechters in landen zoals Zweden en Australië. Nu vinden ze het tijd om dit ook in Nederland toe te passen.
Verschillende redenen
De elf groepen hebben verschillende redenen om deel te nemen aan deze zaak. De brandweerorganisaties doen mee omdat brandweerlieden mogelijk langdurig zijn blootgesteld aan PFAS in blusschuim. SchipholWatch wijst op PFAS in de grond rond Schiphol. Het Ouderennetwerk West-Friesland gelooft dat er een verband is tussen PFAS en de slechte gezondheid van veel inwoners van het dorp Westwoud.
De Nederlandse overheid heeft drie maanden de tijd om aan alle eisen te voldoen. Als ze dat niet doen tegen 21 juli, zal de rechtszaak daadwerkelijk van start gaan.
De groepen die deze procedure aanspannen zijn: de Vakbond voor Burger en Militair Personeel (VBM), Vakvereniging Brandweer Vrijwilliger (VBV), Belangenvereniging Brandweer, SchipholWatch, Omwonenden Luchthaven Eelde, Stichting Ouderennetwerk West-Friesland, Stichting Gezond Water en de Milieufederaties van Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland en Friesland.
