De ecologische waterkwaliteit van Nederlands blijft al jarenlang zorgwekkend laag.
Ondanks inspanningen om vervuiling terug te dringen, voldoet het grootste deel van de sloten nog altijd niet aan de Europese en nationale normen.
Dat blijkt uit een nieuwe trendanalyse waterkwaliteit uitgevoerd door adviesbureau Haskoning in opdracht van Natuur & Milieu.

Sloten: het fijnmazige netwerk van Nederland

Nederland beschikt over ruim 320.000 kilometer aan sloten.
Deze worden door Natuur & Milieu omschreven als de ‘haarvaten van ons watersysteem’.
Sloten spelen een sleutelrol in waterbeheer, biodiversiteit en klimaatadaptatie.
Ze zuiveren water, verbinden natuurgebieden en vormen een leefgebied voor talloze soorten planten en dieren.
Toch blijft hun ecologische toestand ver achter bij de gestelde normen.

Nauwelijks vooruitgang in ecologische kwaliteit

Uit meetgegevens tussen 2009 en 2023 blijkt dat de gemiddelde ecologische kwaliteitsratio (EKR) rond de 0,40 ligt,
terwijl de norm voor kunstmatige of sterk aangepaste waterlichamen minimaal 0,60 bedraagt.
Zelfs in beschermde natuurgebieden neemt de kwaliteit af, vooral bij waterplanten.
Alleen de macrofauna – kleine waterdieren zoals insectenlarven en weekdieren – vertoont een lichte verbetering.
In stedelijke gebieden zijn de scores het laagst.

Voedingsstoffen en chemische verontreiniging

Bij stikstof voldoen de meeste sloten op papier aan de norm, maar de gemiddelde concentratie blijft te hoog,
vooral in landbouwgebieden. Voor fosfaat liggen de waarden structureel boven de grens.
Hoewel er lichte verbeteringen zichtbaar zijn, blijft de belasting aanzienlijk.

Ook de stijgende watertemperatuur – grotendeels veroorzaakt door klimaatverandering –
heeft negatieve gevolgen voor de zuurstofhuishouding en ecosystemen.
Chemische stoffen zoals koper, zink en bestrijdingsmiddelen worden nog altijd aangetroffen,
ook al nemen de concentraties langzaam af.
Opvallend is dat zelfs verboden middelen nog steeds meetbaar zijn.

Risico voor biodiversiteit én volksgezondheid

De slechte waterkwaliteit raakt niet alleen de natuur. Volgens Natuur & Milieu zijn er zeker
veertien ziekten die samenhangen met vervuild oppervlaktewater.
Daarmee vormt het probleem ook een risico voor de volksgezondheid.
Vervuilde sloten leiden tot verlies aan biodiversiteit en vergroten de kans op ziekte-uitbraken.

Beleidskeuzes en fundamentele maatregelen nodig

Haskoning en Natuur & Milieu benadrukken dat het ‘laaghangend fruit’ inmiddels geplukt is.
Verdere verbetering van de waterkwaliteit vraagt om fundamentele keuzes in landgebruik,
strengere regels voor mest en bestrijdingsmiddelen
en een herziening van chemische toelatingseisen.

“Sloten zijn geen randverschijnsel. Ze zijn onmisbaar voor natuur, mens en klimaat.
Alleen met een integrale aanpak kan dit netwerk bijdragen aan een schoon en leefbaar Nederland.”
– Koenraad Backers, waterexpert bij Natuur & Milieu.

Oproep tot strengere regels en betere monitoring

De Nederlandse waterschappen pleitten recent al voor strengere regelgeving rondom biociden,
die regelmatig oppervlaktewater vervuilen.
Om de waterkwaliteitsdoelen daadwerkelijk te behalen, zijn volgens hen
strengere wetgeving en intensievere monitoring noodzakelijk.